Behandeling met EMDR

Bepaalde gebeurtenissen kunnen nu eenmaal diep ingrijpen in het leven van mensen. Een groot deel van de getroffenen 'verwerkt' deze ervaringen op eigen kracht. Bij anderen ontwikkelen zich psychische klachten. Vaak gaat het om zich opdringende herinneringen aan de ingrijpende gebeurtenis, waaronder angstwekkende beelden (herbelevingen; 'flashbacks') en nachtmerries. Andere klachten die vaak voorkomen zijn schrik - en vermijdingsreacties. Men spreekt dan meestal van een 'post traumatische stress-stoornis', of wel PTSS. EMDR is nog steeds allereerst bedoeld voor PTSS. Toch leren ervaringen met deze behandelmethode de afgelopen jaren dat het mogelijk is een grote verscheidenheid aan psychische aandoeningen en klachten te behandelen, die samengaan met vermijdingsgedrag, somberheid en/of gevoelens van angst, schaamte, verdriet, schuld of boosheid. Uitgangspunt is telkens dat deze klachten zijn ontstaan als gevolg van een of meer beschadigende ervaringen. Daarmee worden gebeurtenissen bedoeld die dusdanige sporen hebben nagelaten in het geheugen van de persoon, dat deze er ook later nog steeds last van heeft. Voorbeelden daarvan zijn emotionele verwaarlozing, akelige ervaringen op medisch gebied, werk gerelateerde gebeurtenissen en beschamende, pest- of verlieservaringen. De belangrijkste insteek van de EMDR-behandelaar van D.O.E.N. is de cliënt te helpen de herinneringen aan deze gebeurtenissen te verwerken, met de bedoeling daarmee de klachten te verminderen of geheel te laten verdwijnen.

Ja, er is betrekkelijk veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van EMDR. Uit de resultaten blijkt dat cliënten goed op EMDR reageren. EMDR is een kortdurende therapievorm. Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis dan zijn mensen vaak al na enkele zittingen in staat om de normale dagelijkse bezigheden weer op te pakken. EMDR is volgens de GGZ-richtlijn Angststoornissen dan ook een van de twee behandelmethoden die evidence-based is. Dat betekent dat de behandeling daadwerkelijk effectief is als het gaat om de gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen.

In het begin van de EMDR-therapie zal er uitgebreid aandacht worden geschonken aan de oorzaak en achtergronden van de klachten. Daarnaast wordt er een taxatie gemaakt van een aantal individuele kenmerken waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment noodzakelijk of nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.

EMDR werkt vaak snel. Daarnaast kan het ook een intensieve therapie zijn. Daarom zal de therapeut niet alleen vertellen wat hij gaat doen en waarom, maar ook uitgebreid uitleggen hoe de cliënt zijn emoties zo goed mogelijk de baas kan blijven. Dit wordt meestal ook geoefend.

Toepassing van EMDR zal er langzamerhand toe leiden dat de herinneringen haar kracht en emotionele lading verliezen. Het wordt dus steeds gemakkelijker aan de oorspronkelijke gebeurtenis terug te denken. In veel gevallen veranderen ook de herinneringsbeelden zelf en worden ze bijvoorbeeld waziger of kleiner. Maar het kan ook zijn dat minder onprettige aspecten van dezelfde situatie naar voren komen. Een andere mogelijkheid is dat er spontaan nieuwe gedachten of inzichten ontstaan die een andere, minder bedreigende, betekenis aan de gebeurtenis geven. Deze effecten dragen ertoe bij dat de ingrijpende ervaring steeds meer een plek krijgt in de levensgeschiedenis van de persoon.

De therapeut zal vragen aan de gebeurtenis terug te denken inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Eerst gebeurt dit om meer informatie over de traumatische beleving te verzamelen. Daarna wordt het verwerkingsproces opgestart. De therapeut zal vragen de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een afleidende stimulus. In veel gevallen is dat de hand van de therapeut. De therapeut zal de cliënt vervolgens vragen de aandacht hierop te richten en daarna de hand op ongeveer 30 centimeter afstand, voor het gezicht langs, heen en weer bewegen. Hierbij gaat het om series ('sets' genoemd) van ongeveer 25 oogbewegingen. In andere gevallen zal er worden gewerkt met geluiden die, door middel van een koptelefoon, afwisselend rechts en links worden aangeboden. Na elke set wordt er even rust genomen. De therapeut zal de cliënt vervolgens vragen wat er in gedachten naar boven komt. De EMDR-procedure brengt doorgaans een stroom van gedachten en beelden op gang, maar soms ook gevoelens en lichamelijke sensaties. Vaak verandert er wat. De cliënt wordt na elke set oogbewegingen of geluiden gevraagd zich te concentreren op de meest opvallende verandering, waarna er een nieuwe set volgt.

Na afloop van een EMDR-therapie kunnen de effecten nog even doorwerken. Dat is natuurlijk goed. Toch kan dit in sommige gevallen de cliënt het idee geven even de regie kwijt te zijn. Bijvoorbeeld als er nieuwe beelden of gevoelens naar boven komen. Vaak is het dan een geruststelling om te weten dat dit in de regel niet langer dan drie dagen aanhoudt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan. Het is aan te bevelen de cliënt een dagboekje bij te laten houden en op te laten schrijven wat er naar boven komt. Deze dingen kunnen dan in de volgende zitting aan de orde komen.

Hoe EMDR precies werkt is nog niet precies duidelijk. Een mogelijke verklaring voor de effecten van EMDR is dat de procedure leidt tot versnelde informatieverwerking. Waarschijnlijk is het de combinatie van het sterk denken aan de traumatische gebeurtenis en de aandacht voor de afleidende stimulus dat ervoor zorgt dat het natuurlijk verwerkingssysteem op de juiste manier wordt gestimuleerd.